SİİRT BATTANİYESİ GEÇİM KAYNAĞI

Yoğun bir emek gücü gerektiren Siirt battaniyesi geçim kaynağı olarak birçok aileye ekmek kapısı açmaktadır. Battaniye üretiminde Uşak ve Ankara tiftikleri ön planda olsa da en meşhur ve en sağlamı olarak Siirt tiftiği gösterilmektedir. Siirt tiftiği ile üretilen battaniyeler diğer tiftiklerden üretilen battaniyelere göre biraz daha pahalıdır. Siirt’de bu meslek Siirt’de yaşayan Yahudiler tarafından başlatılmış olup, daha sonra Arapların eline geçmiştir. Sonraki zamanlar da Siirt yerli halkı bu mesleği öğrenip icra etmeyi sürdürmüştür.

Üretim aşamasında tiftik iğ ile eğrildikten sonra sarılıp bent şekline getirilir. Bent makaraya sarılarak dokunacak tezgaha hazır hale getirilir. Dokuma aşaması sırasında makaradaki iplikler mekikten geçirilerek defne adı verilen tahtalar ile çileler halinde dokunmaya başlar. Dokuma sırasında mekik sürekli bitme eğilimi gösterir ve ustanın bu mekiği tekrar makara ile doldurması gerekir. Dokuma işlemi sonrası battaniyeler demir taraklar yardımıyla tüylendirilerek yıkanarak kurutulma aşamasına geçilir.

Görüldüğü gibi battaniye dokuma süreci tamamen insan emeğine dayanmakta, hemen her aşamasında insan gücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Siirt battaniyesi geçim kaynağı olarak önemini yitirmemiştir. Her ne kadar kaybolmaya yüz tutmuş meslekler arasında gösterilse de yarattığı ekonomik katma değer ile Türkiye ekonomisine katkı sağlamaktadır.

Avrupa Birliği’nden Proje Desteği

2006 yılında Siirt İlim, Spor ve Kültür Araştırmaları Vakfı tarafından Avrupa Birliği fonları ile GAP Kültürel Mirası Geliştirme Projesi kapsamında Siirt için marka haline gelmiş Siirt battaniyesi ile ilgili proje hayata geçirilmiştir. Projenin maliyetinin yüzde 90’lık kısmı Avrupa Birliği tarafından karşılanmış olup, yüzde 10’u Araştırma Vakfı üstlenmiştir. Uygulama ile aşağıdaki konularda gelişmeler hedeflenmiştir:

• Bu proje ile Siirt battaniyesi yaşatılmaya ve üretim yöntemleri çeşitlendirilmeye çalışılacak.
• Proje ile Siirt battaniyesi geçim kaynağı olmaya devam edecek.
• Siirt battaniyesi eski ününe tekrar kavuşturulacak.
• Yıllar önce yapılan desen ve motifler tekrar canlandırılmaya çalışılacak.
• Proje için 12 aylık bir süre belirlenmiş olup, proje kapsamında bir satış mağazası açılmıştır.
• Kurulan internet sitesi ile ürünlerin elektronik ortamda satışına olanak sağlanmıştır.

AB destekli bu proje etkilerini göstermiş, projenin başlangıcından bugüne kadar battaniye üretiminde önemli artış olmuştur. Yine de tiftik keçisi üretimindeki sıkıntılar ve dokuma tezgahı sayısının azlığı gibi sorunlar başta olmak üzere yeni bir fon destekli projeye ihtiyaç duyulmaktadır. Siirt battaniyesi geçim kaynağı olma özelliğini tamamen yitirmeden, bu meslek tamamen ortadan kaybolmadan alınacak kritik tedbirlerle Siirt battaniyesi tekrar eski ününe kavuşabilecektir.

Siirt’deki Battaniyeciler Çarşısı’nda bu mesleği içre eden ustalar özellikle mesleğin yok olma tehlikesine karşı devletin gereken hassasiyet ve önemi göstermesini isterken, teknolojik gelişmelerin kendilerini olumsuz yönde etkilediğini belirtiyorlar. Siirt battaniyesi geçim kaynağı olarak ailelere katkı sağlasa da önümüzdeki dönemler de sadece hafızalarda bir anı olarak kalabilir.